Y học chưa thể tiếp nhận

Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM hôm qua (26-10), bác sĩ Phan Bảo Khánh, Phó Trưởng khoa Y Đại học Y Dược TP.HCM, nơi tiếp nhận xác hiến nhiều nhất tại Việt Nam hiện nay cho biết về nguyên tắc người hiến xác phải trình bày ý nguyện của mình trước khi chết và có sự đồng ý của thân nhân. "Trường hợp của Nguyễn Phước Đỉnh, chưa nói đến việc pháp luật cấm thì việc anh không có trong danh sách hiến xác và chưa có sự đồng ý của gia đình nên chúng tôi cũng không thể tiếp nhận" - bác sĩ Khánh khẳng định. Cũng theo bác sĩ Khánh, về chuyên môn hiến xác thì xác hiến phải bảo đảm còn nguyên vẹn khi tiếp nhận, do đó rất khó để có thể xử lý xác một tử tội đã bị tổn thương bởi nhiều vết đạn.

Cùng quan điểm này, anh Nguyễn Thành Nhân - Tổ trưởng tổ tiếp nhận và bảo quản xác hiến, người đã thực hiện trên 200 ca ướp xác, giải thích cụ thể hơn: "Khi ướp xác, buộc lòng phải mổ động mạch cảnh để bơm thuốc vào (gồm 11 lít hóa chất dạng lỏng - NV) để theo các mạch máu lan khắp cơ thể. Tử tội đã bị thủng nhiều phát đạn nên không thể nào còn bơm được vì thuốc sẽ bị xì ra". Anh Nhân cũng cho biết thêm ngay cả những xác thông thường, những người tiến hành xử lý xác cũng phải bịt kín các lỗ thông giữa nội tạng và bên ngoài (mũi, tai...) thì mới có thể thực hiện ướp xác được. Vì vậy, với cơ thể đã bị tổn thương như những trường hợp là tử tội thì đành... bó tay. "Chỉ chừng nào tử tội được thi hành án bằng một phương pháp khác, không gây tổn thương cơ thể thì may ra lúc đó mới có thể thực hiện được" - anh Nhân đặt vấn đề.

Luật: "Chỏi" nhau

Vấn đề cho nhận lại xác tử tội sau khi thi hành án đã từng được Pháp Luật TP.HCM nêu ra từ năm 1998, với những bài viết dựa trên cả góc cạnh pháp lý và con người. Đặc biệt sau khi có những vụ việc nổi cộm như vụ trộm xác ba tử tội: Phạm Huy Phước, Lê Đức Cảnh và Trần Quang Vinh trong vụ án Tamexco năm 1998. Sau đó là loạt bài phanh phui đường dây trộm xác ở pháp trường Long Bình năm 2004 (trong đó có cả xác Năm Cam).

Thời điểm đó, Báo đã nêu ý kiến nên chăng cho phép thân nhân tử tù nhận lại xác sau khi thi hành án? Bởi theo chỉ thị có từ năm 1974, số 138/KC1 của Bộ Nội vụ thì xác tử tội phải chôn ở pháp trường, thân nhân không được đem về an táng. Đến Bộ luật Tố tụng hình sự năm 1988 (sửa đổi năm 1992) cũng không có quy định nào về việc cho phép thân nhân nhận lại xác. Cho đến năm 1993, trong kết luận của Chánh án TAND tối cao cũng vẫn để ngỏ, chỉ ghi: "Chưa có quy định cho phép thân nhân mang xác về hay không và thực tiễn thi hành án tử hình cũng chưa có trường hợp nào". Đồng thời ghi nhớ "TAND tối cao sẽ bàn với VKSND tối cao và BôÅ Nội vụ về việc này". Tuy nhiên cho đến khi những đường dây trộm xác bị phanh phui thì chỉ thị năm 1974 vẫn đang được áp dụng.

Theo luật sư Nguyễn Bảo Trâm (Công ty TNHH Sài Gòn Luật) thì dù chưa có văn bản nào cho phép nhưng tại Điều 5 Luật hiến xác có quy định các công dân từ 18 tuổi trở lên có đủ năng lực hành vi dân sự đều có thể hiến xác. Trong khí đó tử tù Nguyễn Phước Đỉnh hoàn toàn không bị luật pháp tước đi quyền lợi này. Vì vậy, quyền được hiến xác của anh là đúng luật. Tuy nhiên, luật sư Trâm cũng băn khoăn khi việc được thực hiện quyền hiến xác (không bị cấm) và việc đưa xác ra khỏi pháp trường (bị cấm) là hai việc đang cùng có hiệu lực song hành trong các văn bản pháp luật. "Nếu giải quyết được bất cập này sẽ là tiền lệ để dở bỏ các quy định còn vướng" - luật sư Trâm nói.